エピソード

  • Diagnostikoa duten mapak
    2025/06/30

    Gaur, begiak mapetan jarriko ditugu. Baina ez turismo gidetan edo GPS-an, baizik eta gure osasunaren kartografian. Non gertatzen dira gaixotasunak? Ze aldaketa ematen dira herrialde batetik bestera? Garuneko minbizia tasa handiagoa da zure eskualdean? Arrisku-faktorerik ote? Estatistika espazialaz ari gara, gaixotasunen bilakaera edota etorkizuneko populazioa aurreikusten laguntzen digun zientzia. Jaione Etxeberria NUPeko matematikariak ekarpen aitzindariak egin ditu alor honetan.

    ########

    Zientziarako eta Teknologiarako Espainiako Fundazioak eta Zientziako eta Berrikuntzako Ministerioak laguntza ematen dute

    Nafarroako Gobernuaren lankidetzarekin

    続きを読む 一部表示
    15 分
  • Erromatarrak garaitu genituenekoa
    2025/05/29

    XIX. mendeko bertsopaperek diotenez, duela 2.000 urte baino gehiago euskaldunok erromatarrak garaitu genituen. Ez bakarrik hemen, baita Erroman bertan ere. Gaia, gaur egun, arrotza egiten zaigu, baina zaldun transtiberinotarren kondaira oso zabalduta zegoen gurean. Garaiko bertsopaperetan arakatu du Jokin Lantz

    ########

    Zientziarako eta Teknologiarako Espainiako Fundazioak eta Zientziako eta Berrikuntzako Ministerioak laguntza ematen dute

    Nafarroako Gobernuaren lankidetzarekin

    続きを読む 一部表示
    16 分
  • Magnesiozko protesiak gertuago
    2025/04/29

    Magnesio-aleazioak degradagarriak dira, eta beste metal batzuen aleazioen alternatiba bihur litezke protesiak fabrikatzeko orduan, hezurrak soldatzeko edo arazo kardiobaskularrak konpontzeko erabiltzen baitira. Adrian Claver ingeniariak magnesio-aleazioa hobetzea lortu du, degradazio-abiadura kontrolatu ahal izateko. Horrek pazienteetan bigarren ebakuntza bat saihestea lagunduko luke.

    ########

    Zientziarako eta Teknologiarako Espainiako Fundazioak eta Zientziako eta Berrikuntzako Ministerioak laguntza ematen dute

    Nafarroako Gobernuaren lankidetzarekin

    続きを読む 一部表示
    13 分
  • TOP, errepresio frankistaren auzitegia
    2025/03/29

    TOP Ordena Publikoko Auzitegiak hamahiru urte luzez jardun zuen frankismoaren garaian, 1963tik aurrera. 20.000 prozesu judizial baino gehiago abiarazi zituen eta 50.000 lagun pasa ziren handik, gaur egun oinarrizko eskubide diren delituengatik. Euskal probintziak izan ziren zigortuenak TOP indarrean egon zen urteetan. Imanol Satrustegi Andres historialariak nafarrek jasotako epaiak ikertu ditu banan-banan.

    ########

    Zientziarako eta Teknologiarako Espainiako Fundazioak eta Zientziako eta Berrikuntzako Ministerioak laguntza ematen dute

    Nafarroako Gobernuaren lankidetzarekin

    続きを読む 一部表示
    15 分
  • Laboreetan espektro bila
    2025/02/28

    Mamu-ehiztarien entzutea izanen duzu, seguru aski. Nekazaritzan ere badira ikertzaileak, espektroak harrapatu nahian ibiltzen direnak, argiaren espektroen bila. Espektrometria gure begiek ezin ikusi duten hori agerian uzteko teknologia da: laboreen osasuna, elikagaien kalitatea eta gaixotasunen lehen zantzuak detektatzeko balio duena. Silvia Arazuri ingeniaria hogei urte daramatza espektro ikusgai eta infragorriek ematen dituzten datuak aztertzen.

    ########

    Zientziarako eta Teknologiarako Espainiako Fundazioak eta Zientziako eta Berrikuntzako Ministerioak laguntza ematen dute

    Nafarroako Gobernuaren lankidetzarekin

    続きを読む 一部表示
    14 分
  • Menopausia, aldizkako baraua eta indar ariketa
    2025/01/29

    Ona al da aldizkako baraualdia menopausia ostean? Zeintzuk dira bere ondorioak? Zergatik da emakumeentzat hain garrantzitsua 50 urtetik aurrera muskulua entrenatzea? ALdizkako baraua egiten baduzu, proteina gehiago behar duzu? Asko dira galderak eta, orain arte, eskasak zientziaren erantzunak. NUPeko Elikos taldeak gai honi buruzko lehen ikerketa-lana egin du. Idoia Labaien da ikerketa burua eta lehen emaitzak aurreratu dizkigu.

    ########

    Zientziarako eta Teknologiarako Espainiako Fundazioak eta Zientziako eta Berrikuntzako Ministerioak laguntza ematen dute

    Nafarroako Gobernuaren lankidetzarekin

    続きを読む 一部表示
    16 分
  • Ukitu gabe ukituz. Haptika zer den ezagutu
    2024/12/30

    Pentsatu al duzu inoiz ukitu gabe ukitzea posible dela? Eta besarkatu gabe besarkada sentiaraztea? Haptika, ukimenaren zientzia, gero eta garrantzitsuagoa da teknologia eta diseinu alorretan. Eta materialak, jakina, ukimen-esperientzia hori aberasteko giltza dira. Urrutiko ukimen sentsazioak sortzeko ikertzen dute gure gaurko gonbidatuek. Bi ingeniari dira: Josu Irisarri haptikan aditua da eta Xabier Sandua, material adimendunetan.

    ########

    Zientziarako eta Teknologiarako Espainiako Fundazioak eta Zientziako eta Berrikuntzako Ministerioak laguntza ematen dute

    Nafarroako Gobernuaren lankidetzarekin

    

    続きを読む 一部表示
    16 分
  • Ze gordetzen dute mahastiek lur azpian?
    2024/11/28

    Gaurkoan, sekretu sakon bat argituko dugu, lur azpian gordeta dagoen altxor ikusezina: lurraren metagenomika. Bai, lurra bizitza mikroskopikoz betetako unibertso oso bat da, eta mikroorganismo horiek mahastien etorkizunean funtsezko eragile izan daitezke. Zer gordetzen dute mahastiek erroetan? Nazareth Torres Molina Nafarroako Unibertsitate Publikoko biokimikariak ditu erantzunak.

    ########

    Zientziarako eta Teknologiarako Espainiako Fundazioak eta Zientziako eta Berrikuntzako Ministerioak laguntza ematen dute

    Nafarroako Gobernuaren lankidetzarekin

    続きを読む 一部表示
    16 分