『Tạp chí xã hội』のカバーアート

Tạp chí xã hội

Tạp chí xã hội

著者： RFI Tiếng Việt
無料で聴く

このコンテンツについて

Những vấn đề xã hội Việt Nam và trên thế giới qua lăng kính RFI

France Médias Monde 社会科学
エピソード
  • Hoàng gia Anh : Lịch sử, sở hữu, chi tiêu và nguyên tắc kế vị đặc biệt

    Hoàng gia Anh : Lịch sử, sở hữu, chi tiêu và nguyên tắc kế vị đặc biệt
    2025/10/29
    Hoàng gia Anh hiện được cho là một trong những hoàng gia giàu có nhất châu Âu và sẽ còn có sức sống lâu dài vì sau khi vua Charles lên nối ngôi Nữ hoàng Elizabeth II vào năm 2022, thì có con ngài là Thái tử William còn trẻ. Và William hiện có ba con, hai hoàng tử bé và một công chúa. Như thế, việc nối ngôi cho triều đại của dòng họ Mountbatten-Windsor được đảm bảo. Nhưng thực sự chúng ta có biết nhiều về Hoàng gia Anh ? Thông tín viên Nguyễn Giang, người đã sống ở Anh nhiều năm và theo dõi chủ đề này, cho RFI biết về lịch sử Hoàng Gia Anh, những gì họ sở hữu, điều đặc biệt trong cách chi tiêu và nguyên tắc kế vị : RFI : Ngược về quá khứ lịch sử, Hoàng gia Anh có gốc gác từ đâu ? TTV Nguyễn Giang : Vâng, xin giải thích dài dòng là chế độ phong kiến tập quyền của Anh đến từ đâu. Đến từ Pháp vào nửa sau thế kỷ 11 và tồn tại đến bây giờ, Hoàng gia, như một định chế chính trị và văn hóa, tồn tại ở Anh liên tục từ thế kỷ 11, không đứt quãng, còn gia tộc nào nắm quyền thì mỗi thời một khác. Chúng ta biết trong lịch sử có các triều đại làm vua chúa ở Anh như Plantagenet (gốc Anjou, Pháp), có nhà Tudor (tức Theodore, xứ Wales), có nhà Stuart (Scotland), và dòng Hanover từ Đức mà người đại diện cuối cùng là Nữ hoàng Victoria. Gia tộc nắm ngai vàng hiện nay có họ gốc Đức là Saxe-Coburg-Gotha, đến năm 1917 thời vua George V thì đổi sang họ Windsor, lấy tên lâu đài Hoàng gia ở gần Luân Đôn. Còn về dòng máu của các thành viên Hoàng gia Anh cũng như châu Âu thì họ thường có hôn nhân pha trộn rất phức tạp. Cụ thể vua Charles hiện nay có ông bà là người Anh, người Đan Mạch, Đức, Hy Lạp và cả Scotland nữa. Còn nói về thể chế và các quy tắc họ tuân theo để bảo tồn một nhà nước có vua thì tất cả bắt đầu từ năm 1066. Năm đó, công tước Guillaume hay William từ xứ Normandy ở vùng bờ biển miền tây bắc nước Pháp đem quân sang đánh vua Harold, người gốc Đan Mạch, ở trận Hastings bên bờ biển và tiến quân về Luân Đôn, giành được ngai vàng Anh. Từ đó, Anh chính thức có chế độ phong kiến tập quyền theo mô hình Pháp và các đời vua Anh (Kings of England), trên thực tế trong 300 năm tiếp theo vẫn dùng tiếng Pháp ở triều đình, tiếng Anh Trung đại (Middle English) chỉ dùng trong dân. Hoàng gia Anh thực chất là sinh hoạt theo kiểu Pháp và giới quý tộc Anglo-Saxon cũ, thường rất đơn giản, chỉ có ba cấp vua, các thân vương và tộc trưởng (chieftain, gọi là earl- sau đổi thành count-bá tước), cũng cải tổ theo hệ thống kiểu Pháp, đủ 5 tước vị : công - hầu - bá - tử - nam tước theo truyền thống hiệp sỹ (chivalry) của châu Âu. RFI : Trong thời hiện đại, khác với các nước châu Âu đã chuyển sang nền cộng hòa, Anh vẫn còn vua chúa và quý tộc. Vậy thực sự họ làm gì và có vai trò gì trong xã hội ? TTV Nguyễn Giang : Nhiều nghi lễ ngày nay dòng họ Windsor vẫn giữ nguyên như thế từ thế kỷ 11 và Hoàng gia đứng đầu 600 dòng họ quý tộc gốc, hình thành sau cuộc xâm lăng của William, người chinh phục và được phong tước trong mấy thế kỷ sau đó. Đây là các tước quý tộc thực thụ của giới chúa đất vẫn còn quyền lợi (landed gentry), và được quyền trao lại cho con cháu họ (hereditary titles). Họ khác hẳn với những người bình thường, được tặng các tước sir, lord (baronnes), hiệp sĩ, quý ông quý bà trong danh sách của Hoàng gia công bố mỗi dịp năm mới (New Year’s Honours List). Danh sách này có hàng trăm người thuộc giới doanh nhân, văn nghệ sĩ, nhà hoạt động xã hội và sĩ quan quân đội. Sau nhiều năm phong tặng, con số người có các tước “quý tộc ban thưởng” này hiện ở Anh có trên 30 nghìn, mới đây gồm cả cựu cầu thủ bóng đá David Beckham. Thế nhưng các tước này có giá trị như huân huy chương, bằng khen, và không có quyền thế tập, truyền lại cho con cháu. RFI : Hiện nay Đế quốc Anh không còn nữa thì vai trò chính trị của Hoàng gia là gì? TTV Nguyễn Giang : Anh quốc là nền dân chủ có lâu đời trên thế giới nhưng theo thể chế quân chủ lập hiến (constitutional monarchy), và vẫn duy ...
    続きを読む 一部表示
    14 分
  • Hàng triệu người đi vệ sinh ngoài trời: Bài toán nan giải của Ấn Độ

    Hàng triệu người đi vệ sinh ngoài trời: Bài toán nan giải của Ấn Độ
    2025/10/22
    Chiến dịch Swachh Bharat do Thủ tướng Narendra Modi phát động năm 2014 đặt mục tiêu chấm dứt tình trạng đại tiện ngoài trời tại Ấn Độ. Với hơn 110 triệu nhà vệ sinh được xây dựng và tuyên bố “không còn tình trạng đại tiện ngoài trời” vào năm 2019, liệu chương trình này có thực sự thành công? Những rào cản về văn hóa, tôn giáo và bất cập trong bảo trì đang đặt ra câu hỏi lớn về tính bền vững của chiến dịch này. Để nói về vấn đề đi vệ sinh ngoài trời ở Ấn Độ, nhiều chuyên gia nghiên cứu về vệ sinh trích lại câu nói của Ganhdi : “Vệ sinh còn quan trọng hơn cả độc lập”. Từ nhiều thế kỷ qua, Ấn Độ được coi là một trong những quốc gia mà tỷ lệ người dân đi vệ sinh ngoài trời cao nhất thế giới. Vào năm 2014, khoảng 40 % dân số Ấn Độ đi vệ sinh ở ngoài trời, tương đương với hơn nửa tỷ người. Thời điểm đó, nhiều ngôi nhà, trường học hay các hạ tầng được xây dựng mà không có nhà vệ sinh. Tình trạng này chủ yếu xảy ra tại các khu vực nông thôn (65%). Điều này không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng, làm gia tăng các bệnh truyền nhiễm như tiêu chảy, tả, và viêm gan A, mà còn gây tổn thất kinh tế lớn, được ước tính lên tới 6% GDP của Ấn Độ (World Bank, 2014). Hệ thống vệ sinh kém còn làm trầm trọng hơn tình trạng bất bình đẳng giới, khi nhiều khu vực có nhà vệ sinh chỉ dành riêng cho nam giới, khiến phụ nữ và trẻ em gái phải đối mặt với nguy cơ bị quấy rối hoặc tấn công khi đi vệ sinh ngoài trời vào ban đêm. Để giải quyết tình trạng này, thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi đã phát động chiến dịch đầy tham vọng Swachh Bharat (Ấn Độ sạch) vào năm 2014, để cải thiện vệ sinh và xóa bỏ tình trạng đại tiện ngoài trời tại Ấn Độ trong vòng 5 năm. Chương trình đã thúc đẩy việc xây dựng và sử dụng lâu dài cho tất cả các thành viên trong hộ gia đình, cũng như khởi xướng các dự án Quản lý chất thải rắn và lỏng (SLWM) tại nhiều ngôi làng của đất nước. Chương trình cũng tập trung vào can thiệp thay đổi hành vi, nhận thức của người dân có tính đến văn hóa, tập quán, và nhu cầu của địa phương. Trong tuyên bố ngày 2 tháng 10 năm 2019, nhân kỷ niệm 150 năm ngày sinh của Gandhi, thủ tướng Ấn Độ Modi khẳng định không còn tình trạng đại tiện ngoài trời (ODF). « Trong 60 tháng, 600 triệu người đã được tiếp cận nhà vệ sinh, hơn 110 triệu nhà vệ sinh đã được xây dựng. » Theo Bộ Nước và Vệ sinh Ấn Độ (Ministry of Drinking Water and Sanitation, 2019), trong 5 năm, 600 triệu người được tiếp cận nhà vệ sinh. Toàn bộ 36 bang và vùng lãnh thổ của Ấn Độ tuyên bố “không còn tình trạng đại tiện ngoài trời” (ODF – Open Defecation Free) vào năm 2019. Tỷ lệ tiếp cận nhà vệ sinh tăng từ 38% (2014) lên hơn 98% (2019). Tỷ lệ mắc bệnh liên quan đến vệ sinh, đặc biệt là tiêu chảy và bệnh đường ruột cũng giảm đáng kể. Những nhà vệ sinh được xây dựng có thực sự được sử dụng ? Tuy nhiên, nhiều chuyên gia đặt câu hỏi về tính bền vững và hiệu quả thực tế của những con số này. Một số nghiên cứu chỉ ra rằng một bộ phận người dân vẫn tiếp tục đại tiện ngoài trời ngay cả khi khu vực của họ đã được công nhận là ODF. Nhà nghiên cứu về Ấn Độ Catherine Bros, giảng viên tại đại học Tours trả lời France Culture, cho biết : Tác động của chương trình mà chính phủ Ấn Độ đưa ra, thường được đánh giá không lâu sau khi các nhà vệ sinh được xây dựng, và vội vàng đưa ra kết luận rằng chương trình này đã thành công. Nhưng trên thực tế, khi quay trở lại nghiệm thu nhiều năm sau đó, người ta có thể thấy rằng vấn đề đối với các nhà vệ sinh được xây dựng đó là bảo trì. Khi chính quyền hoan nghênh việc đã xây dựng được nhiều nhà vệ sinh, cấp nước cho nhiều ngôi làng, nhưng 7, 8 năm sau, khi quay trở lại, những nhà vệ sinh đó đã bị bỏ hoang, không ai dọn dẹp, đường ống thì vỡ hỏng, tắc nghẽn… Đó chính là mặt khuất của chương trình này ». Tại sao những nhà vệ sinh lại không ...
    続きを読む 一部表示
    9 分
  • Du lịch Airbnb : Nhà cho du khách thì nhiều, nhà cho dân ở lại thiếu

    Du lịch Airbnb : Nhà cho du khách thì nhiều, nhà cho dân ở lại thiếu
    2025/10/17
    Sau New York, Lisbon hay Barcelona, đến phiên thủ đô nước Áo « tuyên chiến » với các dịch vụ cho thuê nhà ngắn hạn. Noi gương Amsterdam, thủ đô Vienna từ đầu năm nay muốn hạn chế tối đa việc cho du khách thuê nhà. Sở dĩ các thành phố Âu Mỹ phải ban hành những biện pháp triệt để, là vì người dân ngày càng bất bình về tình trạng thiếu nhà ở. Lỗi tại Airbnb ? Theo báo Le Monde, thực tế không đơn giản như vậy vì ngoài Airbnb còn có hiện tượng « gentrification ». Thuật ngữ chuyên ngành gọi hiện tượng nâng cấp trung tâm thành phố là « gentrification ». Từ này bắt nguồn từ chữ « gentry » trong tiếng Anh, chỉ tầng lớp xã hội có trình độ học vấn và thu nhập cao. Quá trình nâng cấp một khu phố thường làm tăng giá sinh hoạt cũng như giá nhà cho thuê. Cư dân sinh sống trước đây tại khu phố, buộc phải di dời về các vùng ngoại ô. Chỉ có thành phần có tiền, trong đó có kiều dân Âu Mỹ hay du khách nước ngoài mới có đủ điều kiện để thuê nhà. Dịch vụ cho thuê nhà ngắn hạn Airbnb càng làm cho tình trạng « dân thiếu nhà ở » càng thêm trầm trọng. Hiện tượng nâng cấp đô thị « gentrification » chẳng có gì là mới và hầu như đang diễn ra tại nhiều thành phố lớn trên thế giới. Một cuộc triển lãm gần đây tại Viện bảo tàng Carnavalet, chuyên về lịch sử Paris cho thấy khu phố Marais ở trung tâm thành phố đã biến đổi rất nhanh chóng trong vòng chưa đầy hai thập niên. Phố Marais đã thay đổi diện mạo, tiệm sách, tiệm giặt ủi hay cửa hàng bán lẻ đã dần dần nhường chỗ lại cho hàng quán sang trọng, các cửa hiệu thời trang đắt tiền. Trong khu vực Marais, đường phố nay đã sạch sẽ xinh xắn hơn, nhưng giá nhà đất cũng thuộc vào hàng đắt đỏ nhất Paris (13.000 euro/mét vuông). Marais cũng trở thành nơi tập trung nhiều nhà cho thuê ngắn hạn theo kiểu Airbnb. Giới chủ nhà có lời hơn khi cho du khách thuê với giá cao trong vài ngày (hay vài tuần) quanh năm suốt tháng, thay vì cho dân thuê nhà theo hợp đồng dài hạn. Trường hợp của thủ đô Paris không khác gì mấy so với Lisbon hay Barcelona. Riêng tại Hy Lap, nhiều cuộc biểu tình đã diễn ra tại thủ đô Athens trong mùa hè vừa qua nhằm phản đối tình trạng giá thuê nhà đã tăng 15% chỉ trong vòng một năm. Giáo viên Dimitris Petas, trưởng ban tổ chức biểu tình cho biết nguyên nhân : "Có nhiều lý do giải thích vì sao giá nhà cho thuê tăng mạnh như vậy. Trước hết, nhà nước Hy Lạp không có một chính sách công xây nhà ở cho dân, không có quy định mức trần nhằm hạn chế giá thuê nhà, tăng nhanh trong một thời gian ngắn. Giá nhà cho thuê lên xuống tùy theo mức cung cầu trên thị trường địa ốc. Dịch vụ cho thuê nhà ngắn hạn Airbnb chỉ làm cho vấn đề thiếu nhà ở cho dân, thêm trầm trọng. Các dãy phố ở trung tâm thủ đô giờ đây chỉ dành cho giới giàu có hay du khách nước ngoài có sức mua cao. Chưa kể đến tác động của chương trình thị thực vàng « Golden Visa », cấp thẻ lưu trú dài hạn cho những nhà đầu tư nào có khả năng chi vốn từ 250 ngàn euro trở lên. Tất cả những yếu tố ấy khiến thành phần dân cư truyền thống không còn đủ sức trả tiền nhà tại thủ đô Hy Lạp". Cũng như người dân Hy Lạp, nhiều dân thủ đô Mexico thường tập hợp biểu tình kể từ trung tuần tháng 07/2025, để phản đối về tình trạng thiếu nhà ở triền miên. Theo đài France 24, việc nâng cấp trung tâm thành phố và cho thuê nhà ngắn hạn với giá cao, dẫn đến tình trạng khan hiếm nhà cho thuê dành cho cư dân sinh sống và làm việc tại Mexico. Thành phần có mức lương trung bình ngày càng khó tìm được nhà cho thuê với giá cả hợp lý. Vào mùa hè năm nay, làn sóng phẫn nộ lại dâng cao tại Mexico khi giá nhà cho thuê vẫn tăng đều đặn, khoảng 8% mỗi năm. Trong khu vực châu Mỹ Latinh, Mexico là một trong những điểm đến hàng đầu với hơn 42 triệu lượt khách du lịch quốc tế trong năm qua. Nước này còn thu hút một cộng đồng kiều dân Bắc Mỹ đông đảo (Hoa Kỳ và Canada). Trong thời gian gần đây, thủ đô Mexico tập hợp nhiều thành phần gọi là « dân du mục kỹ ...
    続きを読む 一部表示
    9 分
まだレビューはありません