Nuair a smaoiníonn muid ar Ghaeltacht, is minic a thagann íomhá chugainn d'áit iargúlta, cois farraige, ar imeall na tíre. Ach le 100 bliana anuas, rinneadh iarrachtaí déanta le nua-Ghaeltachtaí a bhunú sna cathracha agus ar imeall na bailte móra. Amharcann Ursula Ní Shionainn siar ar roinnt de na hiarrachtaí seo. Cad chuige gur éirigh le ceann nó dhó ach gur theip ar an chuid is mó acu?

Foclóir:

Dlús: Density

Athdháileadh: Redistribution

Líonraí: Networks

Riachtanais: Requirements

Coilíneacht: Colony

Léas: Lease

Bardas: Municipality

Treorach: Directive

Tomhas: To gauge

Lonnaíocht: Settlement

Eiseamláir: Model

Bagairt: Threat

Ag snámh in aghaidh easa: Swimming against the stream

Féiniúlacht: Identity

Díchoilíniú: Decolonising

Morálta: Moral

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Ag amharc siar ar an bhliain a bhí, is fíor go raibh an Ghaeilge thuas seal thíos seal.

Bhí sí faoin spotsolas go minic le linn na bliana agus bhí neart ceannlíntí a thug ardú croí do Ghaeilgeoirí.

Le Ros na Rún ag ceiliúradh 30 bliana ar an fhód, méadú as cuimse ar úsáid na Gaeilge ar Tik Tok agus méadú suntasach ar líon na mac léinn Gaeilge in Ollscoil na Banríona, bhí go leor le bheith bródúil as i 2025.

Ach i measc na scéalta a thug ardú meanma do na Gaeil, bhí scéalta ann a laghdaigh misneach fosta, go háirithe sa chóras oideachais agus díolúintí ó stáidéar ar an nGaeilge ag an leibhéal is airde riamh.

Mar sin de, agus deireadh na bliana ag teannadh linn, cén rath a bhí ar ár dteanga dhúchasach i 2025?

Ar Seachtain labhair Tessa Fleming le Storm Eaton-Kilgallen faoi na ‘top-picks’ atá aici féin don bhliain seo.

Foclóir:

Mórshiúl: March

Gan teorann: Unrestricted

Impleachta: Implications

Trasteorann: Cross-border

Gruama: Bleak

Réabhlóideach: Revolutionary

Malartú: Exchange or swap

Gearchéim tithíochta - housing crisis

Uafás: Horror

Teanga oibre: Working language

Míthuiscint: Misunderstanding

Insealbhaithe: Inducted

Neamhaird: Disregard

Infheicthe: Visible

Cúisithe: Accused

Sceimhlitheoireacht: Terrorism

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Tá tuarascáil nua seolta ag Tuismitheoirí na Gaeltachta a léiríonn líon na dteaghlach atá ag tógáil clann le Gaeilge sna Gaeltachtaí.

Tá figiúirí le haghaidh gach ceann den 26 Limistéar Pleanála Teanga (LPT) san áireamh sa tuarascáil.

Níl ach 3 LPT sa Ghaeltacht ar féidir a rá go bhfuil os cionn 50% de theaghlaigh ag tógáil a gclann le Gaeilge iontu.

Mar sin, cén fáth nach bhfuil níos mó daoine ag tabhairt a dteanga dúchais dá gcuid páistí?

Ar Seachtain, labhair Sorcha Ní Chéilleachair, Ceannasaí Tuismitheoirí na Gaeltachta, faoi cad é a léiríonn an taighde nua seo dúinn.

Is ball den trust project é Seachtain agus ba mhian linn go mbeidh muinín agaibhse ionainn. Is féidir ár mbeartas eitice a léamh ag independent.ie/ourjournalism

Foclóir:

Comhluadar: Companionship

Lánúineacha: Couples

Daonáireamh: Census

Slat tomhais: A measuring-rod

LPT: Limistéar Pleanála Teanga

Abhainn: River

Mórtas: Pride

Seasmhach: Stable/Consistant

Céatadán: Percentage

Iniúchadh: Examination

Rangú: Categorisation

See omnystudio.com/listener for privacy information.