エピソード

  • Understanding treaty in Australia: What First Nations people want you to know - Komprende tratadu iha Austrália: Saida maka ema Nasaun dahuluk sira hakarak ita-boot atu hatene
    2025/10/29
    Australia is home to the world’s oldest living cultures, yet remains one of the few countries without a national treaty recognising its First Peoples. This means there has never been a broad agreement about sharing the land, resources, or decision-making power - a gap many see as unfinished business. Find out what treaty really means — how it differs from land rights and native title, and why it matters. - Austrália hanesan uma ba kultura moris tuan liu iha mundu, maibé sai nafatin hanesan nasaun ida hosi nasaun uitoan ne'ebé laiha tratadu nasionál ne'ebé rekoñese nia Povu Dahuluk sira. Ida-ne'e signifika katak nunka iha akordu luan ida kona-ba fahe rai, rekursu sira, ka podér foti desizaun nian - lakuna ida ne'ebé ema barak haree hanesan "negósisaun ne'ebé seidauk hotu". Buka hatene saida maka tratadu signifika loloos — oinsá ida-ne'e diferente hosi direitu ba rai no títulu nativu, no tanbasá ida-ne'e importante.
    続きを読む 一部表示
    8 分
  • Viajen hosi Dr. Isaac Goncalves - Istória hosi família ne'ebé forma nia objetivu moris
    2025/10/15
    Istoria ohon loron ita sei rona husi Dr. Isaac Goncalves, doutór timoroan-australianu iha area ematolójiku klíniku nee'ebe nia dalan ba nia profisaun iha mediku, hetan inspirasaun hosipaxiaun ne'ebe kondisiona hosi familia no depois orienta nia moris ho objetivu. Iha epizódiu bilingual ida-ne’e, Dr. Isaac, fahe ninia viajen no mos reflesauna iha lian Inglés, enkuantu ami hakerek nia narasaun iha lian Tetum ba maluk sira atu bele komprende liu tan.
    続きを読む 一部表示
    19 分
  • Indigenous sport in Australia: Identity, culture and legacy - Desportu indíjena iha Austrália: Identidade, kultura no legadu
    2025/10/07
    Indigenous Australian athletes have long inspired the nation, uniting communities and shaping our identity. Olympian Kyle Vander-Kuyp and Matildas goalkeeper Lydia Williams are two such Indigenous athletes that have shaped our national identity. Their stories show the power of sport to foster inclusion, equality, and pride for future generations. - Atleta indíjena australianu sira inspira sira nia nasaun kleur ona, hodi halibur komunidade sira no forma sira-nia identidade. Olímpiku Kyle Vander-Kuyp no guarda-rede Matildas, Lydia Williams, maka hanesan atleta indíjena na'in-rua ne'ebé forma ona sira-nia identidade nasionál. Sira rua nia istória hatudu kbiit desportu nian ne'ebe haburas inkluzaun, igualdade, no orgullu ba jerasaun sira iha futuru.
    続きを読む 一部表示
    9 分
  • Have you been told your visa will be cancelled? This is how misinformation enables visa abuse - Ita-boot hetan ameasa husi ema ruma atu kansela ita nia vistu? Ne'e informasaun la loos no la permiti
    2025/09/26
    The migration system is complex and confusing. Experts say a lack of accessible support and credible information is leading to visa abuse. - Ita hotu hatene katak sistema imigrasaun ne'e kompleksu no konfuzaun. Peritu sira hatete katak falta apoiu asesivel no informasaun kredível bele amosu abuzu vistu nian.
    続きを読む 一部表示
    10 分
  • Understand Aboriginal land rights in Australia - Komprende direitu rai Aboríjene nian iha Austrália
    2025/09/09
    You may hear the protest chant, “what do we want? Land rights!” —but what does it really mean? Land is at the heart of Aboriginal and Torres Strait Islander identity, culture, and wellbeing. Known as “Country,” it includes land, waterways, skies, and all living things. In this episode of Australia Explained, we explore Indigenous land rights—what they involve, which land is covered, who can make claims, and the impact on First Nations communities. - Ita-boot karik rona ona kona-ba protestu hakilar "ita hakarak saida? Direitu ba rai!" —maibé saida maka signifika husi ne'e loloos? Rai maka sentru ba identidade, kultura no moris-di'ak ba ema Aboríjene no Ilha Torres Estraitu sira. No ida ne'e koñesidu ho lia fuan "Nasaun" ne'ebe inklui rai, bee-dalan, lalehan, no buat moris hotu-hotu. Iha epizódiu Australia Explained ida ne'e, ami sei esplora direitu sira ba ema Indíjena sira nian—saida maka envolve, sé maka bele halo reklamasaun, no impaktu ba komunidade Nasaun dahuluk sira nian.
    続きを読む 一部表示
    8 分
  • Australia’s Indigenous education gap and the way forward - Lakuna edukasaun ba ema indíjena Austrália no dalan ba oin
    2025/08/21
    Education is a pathway to opportunity, but for too long, Indigenous students in Australia have faced barriers to success. While challenges remain, positive change is happening. In this episode we’ll hear from Indigenous education experts and students about what’s working, why cultural education matters and how Indigenous and Western knowledge can come together to benefit all students. - Edukasaun hanesan dalan ida ba oportunidade, maibé ba tempu naruk, estudante indíjena sira iha Austrália hasoru barreira ba susesu. Enkuantu dezafiu sira sei iha, mudansa pozitivu akontese daudaun. Iha epizódiu ida-ne'e ita sei rona hosi peritu edukasaun indíjena nian no estudante sira kona-ba saida maka funsiona, tansá maka edukasaun kulturál importante no oinsá koñesimentu indíjena no husi rai liur/osidental bele lao hamutuk hodi fó benefísiu ba estudante sira hotu-hotu.
    続きを読む 一部表示
    9 分
  • Knananuk no istoria husi Uma: Selebra tinan 50 kultura Timor-Leste iha Australia.
    2025/08/16
    Iha fulan Augustu 2025, eventu kulturál boot rua halao iha Melbourne, Australia hodi selebra patrimóniu Timor nian. "Hamoris Lian Timor" tour ne’ebé lansa iha 1 Agostu, hanesan eventu tour nasionál ida ne’ebé hatudu Timor-oan sira nia tradisaun moris nian liu husi musika, dansa no istoria. "The Boite Schools Chorus" halao konsertu hamutuk ho estudante Australianu atus ba atus hodi hananu knanauk "Mai Fali Eh" no musika seluk hamutuk ho artitsa Timor-oan IzuPi no Trio Mistik. Eventu rua ne'e halao hanesan parte ida husi selebra komunidade timor-oan sira nia kultura durante tinan 50 nia laran hela iha Australia.
    続きを読む 一部表示
    13 分
  • Uma Publikasaun TIO: Lori Timor ba Mundu no Lori Mundu ba Timor
    2025/07/23
    Uma Publikasaun TIO, hanesan uma publikasaun Timor-oan nian ida ne'ebe loke ba Timor-oan sira ho objetivu lori koñesimentu Mundu nian ba Timor no mos lori Timor-oan sira nia matenek no hanoin ba Mundu.
    続きを読む 一部表示
    18 分